Tiểu đường tuýp 1 là một trong những loại bệnh đái tháo đường phổ biến, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Với những ai có tiền sử gia đình mắc bệnh, câu hỏi “Tiểu đường tuýp 1 có di truyền không?” trở thành mối bận tâm hàng đầu. Hiểu được điều này không chỉ giúp giảm lo lắng cho những người có nguy cơ mà còn mở ra nhiều cơ hội cho việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Cùng tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này qua bài viết dưới đây, mà bác sĩ CKII Võ Hoàng Minh Hiền từ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đã chia sẻ.
Tiểu đường tuýp 1 và hai loại chính
Tiểu đường tuýp 1 được chia thành hai loại chính như sau:
- Tiểu đường tuýp 1 tự miễn khởi phát sớm: Thường diễn ra ở trẻ em và thanh thiếu niên.
- Tiểu đường tuýp 1 tự miễn tiềm ẩn ở người lớn (LADA): Xuất hiện ở người lớn, thường có triệu chứng mờ nhạt hơn.
Tiểu đường tuýp 1 có di truyền không?
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiểu đường tuýp 1 có yếu tố di truyền nhưng không tuyệt đối. Điều này tức là chưa đủ chỉ dựa vào di truyền để xác định nguy cơ mắc bệnh. Trong nhiều trường hợp, yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt bệnh.
Di truyền và tỷ lệ mắc bệnh
Các thống kê cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 ở các thành viên trong gia đình có người bệnh là cao hơn so với những người không có tiền sử bệnh. Tuy nhiên, trong nghiên cứu về các cặp song sinh cùng trứng, chỉ có 30% đến 40% cặp song sinh mắc tiểu đường tuýp 1, điều này cho thấy yếu tố di truyền không chiếm ưu thế tuyệt đối.
Nhóm gen HLA và nguy cơ di truyền
Các nhà khoa học đã phát hiện nhóm gen HLA (Human leukocyte antigen) có vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ di truyền tiểu đường tuýp 1. Nhóm gen này nằm trên nhiễm sắc thể số 6 và có thể quyết định tới 40% – 50% nguy cơ mắc bệnh. Sự hiện diện của các kiểu hình gen HLA, chẳng hạn như HLA-DR3 và HLA-DR4, thường thấy ở những người mắc tiểu đường tuýp 1, là một trong những yếu tố nguy cơ chính.
Những yếu tố di truyền ảnh hưởng đến tiểu đường tuýp 1
1. Yếu tố miễn dịch
Tiểu đường tuýp 1 là một bệnh lý miễn dịch. Cơ thể người bệnh sản sinh ra các tự kháng thể chống lại tế bào beta của tụy, tế bào này có chức năng sản xuất insulin. Bệnh thường khởi phát ở những người dưới 20 tuổi, và khi chẩn đoán, bác sĩ thường phát hiện các tự kháng thể trong huyết thanh của người bệnh.
2. Tự kháng thể liên quan đến tiểu đường tuýp 1
Một số tự kháng thể phổ biến được tìm thấy trong máu người bệnh tiểu đường tuýp 1 bao gồm:
- Tự kháng thể GADA (Glutamic acid decarboxylase autoantibodies)
- Tự kháng thể chống tế bào đảo tụy ICA (Islet cell autoantibodies)
- Tự kháng thể chống insulin IAA (Insulin autoantibodies)
- Tự kháng thể chống chất vận chuyển kẽm ZnT8As (Zinc transporter 8 autoantibodies)
Hơn 90% người mắc tiểu đường tuýp 1 có mặt ít nhất một trong các tự kháng thể này.
3. Yếu tố môi trường và các yếu tố khác
Ngoài yếu tố di truyền, một số yếu tố môi trường cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 1, chẳng hạn như:
- Nhiễm vi rút: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, một số vi rút như vi rút quai bị, vi rút Coxsackie và vi rút Rubella có thể liên quan đến sự khởi phát của bệnh.
- Tiếp xúc với hóa chất độc: Một số hóa chất như nitrophenyl urea (thuốc diệt chuột) hay hydrogen cyanide có thể gây ra phản ứng miễn dịch phá hủy tế bào beta.
- Chế độ dinh dưỡng: Trẻ được bú mẹ có nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 1 thấp hơn so với trẻ dùng sữa bò, có thể do khả năng hấp thụ các polypeptid từ sữa bò dẫn đến phản ứng miễn dịch không mong muốn.
Ai là đối tượng nguy cơ cao?
Đối tượng có nguy cơ di truyền
- Trẻ em và thanh thiếu niên dưới 20 tuổi: Đối tượng này là nhóm chính bị ảnh hưởng bởi bệnh tiểu đường tuýp 1.
- Tiền sử gia đình: Những người có người thân mắc tiểu đường tuýp 1 có nguy cơ cao hơn nhiều.
- Chủng tộc: Theo một số nghiên cứu, người da trắng dễ bị mắc tiểu đường tuýp 1 hơn so với các chủng tộc khác.
Kết luận
Tiểu đường tuýp 1 là bệnh lý có yếu tố di truyền nhưng không phải là một quá trình hoàn toàn di truyền. Yếu tố miễn dịch kết hợp với các yếu tố môi trường có thể kích hoạt sự phát triển của bệnh. Để nhận biết tình trạng sức khỏe và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả, bạn nên thường xuyên theo dõi sức khỏe và tham khảo ý kiến của bác sĩ, đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình về bệnh tiểu đường tuýp 1.
Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến bệnh tiểu đường, hãy đến khám tại Insuna để được tư vấn và điều trị kịp thời. Chúng tôi cam kết mang đến sự chăm sóc tốt nhất cho sức khỏe của bạn.
