Ngày 14 tháng 11 hàng năm không chỉ là Ngày thế giới phòng, chống bệnh đái tháo đường, mà còn là dịp để nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức về căn bệnh này, vốn được biết đến như một “kẻ giết người thầm lặng”. Theo báo cáo của Bệnh viện Nội tiết Trung ương tại lễ mít-tinh hưởng ứng Ngày này, Việt Nam hiện có khoảng 7 triệu người mắc tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 2. Vậy, cơ chế bệnh sinh của tiểu đường type 2 là gì, và ai là đối tượng dễ mắc phải?
1. Cơ Chế Bệnh Sinh Của Tiểu Đường Type 2
Cơ chế bệnh sinh của tiểu đường type 2 chủ yếu đến từ hai nguyên nhân chính:
1.1 Đề Kháng Insulin
Đề kháng insulin là tình trạng giảm tác dụng của insulin ở các mô ngoại biên như cơ, gan và mô mỡ, dẫn đến:
- Giảm thu nhận glucose: Các mô không thể hấp thu glucose từ máu hiệu quả, gây tăng đường huyết.
- Tăng sản xuất glucose tại gan: Khi insulin không hoạt động đúng, gan sẽ tiếp tục sản xuất glucose, làm tăng đường huyết, đặc biệt là tình trạng glucose huyết vào buổi sáng.
Tình trạng này có liên quan mật thiết đến di truyền và béo phì, đặc biệt là béo phì bụng. Đây cũng là biểu hiện của hội chứng chuyển hóa, khi mà người bệnh có dấu hiệu tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, và tiểu đường.
1.2 Rối Loạn Tiết Insulin
Ban đầu, cơ thể sẽ bù đắp cho tình trạng đề kháng insulin bằng cách tăng tiết insulin từ tế bào beta tụy. Tuy nhiên, sau một thời gian dài, tế bào beta sẽ suy yếu và không sản xuất đủ insulin, dẫn đến tình trạng thiếu insulin và tăng đường huyết.
- Mỡ nội tạng: Mỡ tự do từ mô mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng, gây ra nhiều vấn đề như tái phân phối lipid tại các mô không phải mô mỡ (cơ, gan), làm giảm nhạy cảm với insulin.
- Tình trạng viêm: Mỡ thừa còn kích thích viêm mãn tính, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2.
2. Ai Dễ Mắc Bệnh Tiểu Đường Type 2?
Mọi lứa tuổi đều có thể mắc tiểu đường type 2, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn như:
2.1 Yếu Tố Di Truyền
- Người có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường type 2 có nguy cơ cao hơn, nhất là nếu có anh chị em sinh đôi.
- Gen quyết định thụ thể insulin là một yếu tố gây bệnh quan trọng.
2.2 Tuổi Tác
- Tiểu đường type 2 thường gặp ở người lớn tuổi (trên 30-40 tuổi), nhưng hiện nay cũng đang gia tăng ở trẻ em do tình trạng béo phì và lối sống ít vận động.
2.3 Lối Sống
- Thiếu vận động: Người lười vận động có nguy cơ cao mắc bệnh.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Sử dụng nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường, ít rau xanh cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
2.4 Các Tình Trạng Sức Khỏe Khác
- Người mắc hội chứng buồng trứng đa nang, tăng huyết áp, hoặc có các chỉ số lipid không bình thường cũng dễ mắc tiểu đường type 2.
3. Điều Trị Bệnh Tiểu Đường Type 2
Điều trị bệnh tiểu đường type 2 không chỉ dừng lại ở việc sử dụng thuốc mà còn kết hợp với thay đổi lối sống. Dưới đây là một số phương pháp điều trị hiệu quả:
3.1 Thay Đổi Lối Sống
3.1.1 Tăng Cường Hoạt Động Thể Lực
- Thường xuyên vận động giúp cải thiện lượng đường trong máu và kiểm soát cân nặng. Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần là điều lý tưởng.
3.1.2 Chế Độ Dinh Dưỡng Lành Mạnh
- Lập kế hoạch ăn uống giàu chất xơ, hạn chế đường và đồ ăn nhanh. Bổ sung nhiều rau xanh và trái cây vào chế độ ăn.
3.1.3 Kiểm Soát Cân Nặng
- Kế hoạch giảm cân cần được thực hiện một cách an toàn, không giảm đột ngột mà cần thực hiện theo từng giai đoạn.
3.1.4 Theo Dõi Đường Huyết
- Kiểm soát đường huyết thường xuyên sẽ giúp bạn biết được tình trạng sức khỏe của mình và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt.
3.2 Sử Dụng Thuốc Theo Chỉ Định Của Bác Sĩ
Một số loại thuốc thường được chỉ định bao gồm:
- Metformin: Giúp cải thiện nhạy cảm insulin và làm giảm sản xuất glucose tại gan.
- Thuốc ức chế DPP-4: Giúp làm giảm đường huyết sau ăn.
- Thực phẩm chức năng: Một số loại có thể được khuyên dùng để hỗ trợ điều trị.
4. Kết Luận
Tiểu đường type 2 là một căn bệnh phổ biến và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được quản lý và điều trị kịp thời. Hiểu rõ cơ chế bệnh sinh của tiểu đường type 2, các đối tượng có nguy cơ cao và cách điều trị sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.
Hãy cùng nhau đồng hành trong cuộc chiến phòng, chống bệnh tiểu đường, đặc biệt là trong bối cảnh bệnh lý này ngày càng gia tăng và khiến gánh nặng cho hệ thống y tế. Sức khỏe của chúng ta phụ thuộc vào thái độ và hành động, vì vậy hãy bắt đầu thay đổi từ hôm nay!
